Vanilja është një nga produktet aromatike më të njohura në botë, një përbërës i rëndësishëm për çokollatat e deri tek parfumet.
Por gjetja e këtij produkti po bëhet gjithnjë e më i vështirë.
Ushqimet e pasura me vanilje si akullore janë hequr nga raftet ose janë bërë më të shtrenjta.
Çmimi me shumicë i vaniljes ka arritur në 500-600 dollarë për kilogram, kur vetëm disa vjet më parë, ishte sa një e dhjeta e këtij çmimi.
Çfarë po ndodh?
Madagaskari furnizon 80-85% të vaniljes natyrore në botë. Në shekullin e 19-të, francezët prezantuan vaniljen Bourbon, një orkide tropikale të verdhë amtare në Meksikë dhe pjesë të Amerikës Jugore, në koloninë e tyre ishullore afrikane.
Vanilja përfaqëson 20% të eksporteve të Madagaskarit, me vlerë rreth 600 milionë $ me çmime aktuale. Por është një kulture e vështirë të rritet. Një hardhi merr tre deri në katër vjet për t’u pjekur, ose dy vite nëse rriten nga një prerje e madhe, me cilësi të mirë. Lulet hapen vetëm për një ditë në vit, kështu që pllenimi bëhet nga dora njerëzore.
Nëntë muaj më vonë, fasulet e gjelbra duhet të zgjidhen me dorë kur të piqen në mënyrë të përkryer që të merret shija e plotë.
Korrja zgjat nga maji në Madagaskarin verior deri në gusht në mes të vendit, pasi sezoni me shi ka sjellë ciklonet e zakonshme.
Muaj të tërë pjekje dhe tharje graduale në diell, janë të nevojshme për të prodhuar frutin aromatik.
Gjashtëqind lule të pjalmuara me dorë japin rreth gjashtë kilogram fasule të gjelbra, të cilat konvertohen në një kilogram fasule të thata.
Çmimi i vaniljes së Madagaskarit dikur u vendos nga qeveria, e cila formoi një lloj karteli vanilje me Komoros dhe Réunion aty pranë.
Që nga vitet 1980, blerësit e kthyen vëmendjen e tyre në versionin më të lirë, më të varfër në dispozicion në vende të tjera – veçanërisht në Indonezi.
Qeveria e Madagaskarit u detyrua të përfundonte regjimin e fiksimit të çmimeve.
Për shkak të presionit, gjigantët ushqimorë si Unilever, Mondelez International dhe Nestle gjithashtu shtuan përdorimin e vaniljes sintetike.
Si rezultat, për 20 vjet fermerët e vaniljeje të Madagaskarit fituan vetëm një peshë të vogël, dhe shumë përfunduan duke lënë biznesin. Por edhe me pak prodhues, çmimi i vaniljes natyrore qëndroi i ulët, i shtypur nga disponueshmëria e vaniljes sintetike.
Por kjo ndryshoi derisa njerëzit u ndërgjegjësuan, duke u zhvendosur drejt produkteve natyrore dhe për pasojë, ringjallën fatet e fermerëve.
Prej vitit 2011 disa prodhues filluan të përqendrohen sërish në vanilje natyrore (duke ndryshuar edhe recetat e tyre për të arritur shijet sintetike me të cilat konsumatorët ishin njohur). Në vitin 2015 Nestle njoftoi planet për të përdorur vetëm përbërësit natyralë në pesë vjet, dhe të tjerë si Hershey e ndoqi shembullin.
Prandaj, kërkesa është rritur, dhe bashkë me të edhe çmimet – pjesërisht për shkak se vanilja vjollcë kërkon vite për t’u pjekur dhe furnizimet natyrore janë të pamjaftueshme. Moti ekstrem, siguria e dobët e kësaj kulture dhe eksportuesit që grumbullojnë inventarin dhe spekulojnë për rritje të mëtejshme, kanë mbajtur gjithashtu çmime të larta.
Kjo rritje nuk ka kaluar pa sfidat e saj. Për të parandaluar vjedhjen e kulturave të tyre tani më të vlefshme, fermerët kanë korrur fasule herët, para se të jenë të pjekura, duke zvogëluar kështu cilësinë e përgjithshme. Situata duhet të përmirësohet deri vitin e ardhshëm, pasi prodhimi më i madh që u mboll në përgjigje 
të rritjes së kërkesës vjen në treg. Në të njëjtën kohë, qeveria duhet të bëjë përpjekje më të mëdha për të zbatuar ndëshkimet për të gjithë ata që shesin fasulet e papjekura përpara kalendarit rajonal.
Kjo do t’i bindte fermerët të linin fasulet në hardhi derisa të piqen, duke përmirësuar cilësinë dhe prodhimin. Nëse e menaxhon këtë, Madagaskari ende mund të shijojë përfitimet e monopolit të saj të afërt.