T’i rezistosh sheqerit do te ishte me te vertete keq, por meqe duket pergjegjes per ndonje semundje, eshte me mire te dini me shume rreth tij.
Studimet e Organizates Boterore te Shendetesise (WHO), te Agjencise Nderkombetare per Hulumtimin e Kancerit (Airc) dhe “rishikimet” me te fundit ne revistat me prestigjioze shkencore, kane vertetuar se konsumimi i tepruar eshte shkaku i nje serie te gjate problemesh. Por, kur eshte “e tepruar”?
Pas studimeve te shumta qe jane rreth kesaj teme, ja nje permbledhje. Kur eshte fjala per karies, e dime qe nga femijeria. 80% e parandalimit do te behej duke ngrene me pak embelsira dhe karamele. Pjesa tjeter lidhet me higjienen e duhur orale.
Tumore, diabet dhe i ben keq zemres?
Nuk shkakton kancer: asnje studim nuk tregon nje lidhje te drejtperdrejte. Hulumtimet qe tregojne sesi qelizat e kancerit ushqehen me glukoze dhe vdesin pa te, thekson nje fenomen qe lidhet me eksperimentet laboratorike: qelizat thahen sepse nuk mund te sintetizojne sheqerin.
Ne nje organizem njerezor kompleks, megjithate, nese heqim sheqernat, trupi i krijon menjehere (per te mbrojtur trurin), duke i prodhuar ato nepermjet proteinave, duke e varferuar masen e dobet. Pra, pacienti, i cili tashme eshte duke testuar rende muskujt, çfare duhet te beje?
Shkollat e mendimit nuk jane te gjitha njesoj, por mbizoteron ajo qe keshillon te pezullohet konsumi i sheqernave “te keqija” (embelsirat), ne dobi te atyre “te mira” te pranishme te frutat, dritherat dhe karbohidratet. Me pak fjale: nje diete rreptesisht e shendetshme.
Nuk shkakton diabetin e tipit 2, qe eshte rezultat i nje diete te pabalancuar si nje e tere. Ju beheni diabetik nese jeni ne nje kategori te rrezikshme (per moshen, yndyren e barkut, familjarizimin e forte), beni nje jete sedentare dhe hani shume embelsira çdo dite.
Nuk i ben keq zemres. Por, nese keni disa peshe me shume, hani keq, levizni pak, pini dhe tymosni, atehere embelsirat dhe pijet me sheqer japin kontributin perfundimtar ne oksidimin e arterieve dhe mikroqarkullimin.
Sheqeri jep varesi
Kjo sigurisht ju ben shendosh dhe obeziteti (por mjaftojne edhe disa kile shtese) – eshte treguar – shkakton forma te ndryshme te kancerit, diabet tip 2 dhe favorizon semundjet kardiovaskulare.
Sheqeri duke dhene varesi, gjithashtu ju shendosh: konsumi shkakton shenja te insulines dhe sheqerit ne gjak qe bien brenda nje ore dhe ju rrisin deshiren per te ngrene serish. Te pijet me sheqer, megjithate, “kurthi” perfaqesohet nga kalorite e lengshme, te cilat nuk japin nje ndjenje te ngopjes (receptoret tane jane te lidhur me vellimin), por rrjedhin pa lene gjurme te te “ngrenit”.
Prodhimet e lehta nuk jane nje alternative, sepse ata kane nje shije te embel, por nese nuk ia jepni trupit tuaj, trupi e mbledh ate diku tjeter dhe pastaj ju stimulon te hani me shume. Per me teper, embeltuesit nuk na largojne nga shija e sheqerit, dhe keshtu behet e veshtire “te qendrojme brenda kufijve”.
Cila eshte doza e perditshme qe nuk duhet tejkaluar?
Sipas OBSH-se, nese doni te jeni “te blinduar”, doza e duhur eshte 25 g ne dite, ose 5 luge çaji, per te rriturit dhe per femijet. Ketu perfshihet sheqeri i zakonshem i tryezes, ai qe u shtohet ushqimeve dhe pijeve, por edhe mjalte, shurup, lengje frutash dhe marmelata.
Por, si mund te numerohen “luget e çajit”, duke pasur parasysh se sheqeri eshte i fshehur edhe ne salcat e domates? Ai “zbulohet” ne etiketat nen titullin ‘karbohidratet, prej te cilave sheqerna’ ose “perberes”, ku thuhet: sukroza, sheqer kafe, sheqer i permbysur, shurup glukoze, fruktoza, maltoze, niseshte, dekstrin. Per shembull, ne nje fete te tortes margarita ka 34 g, ne nje pije te konservuar 35 g.
Ne mjedisin “obezogjenik”, diçka leviz
Jetojme ne nje mjedis qe nutricionistet e quajne “obezitet”, i cili na shtyn te hame edhe kur nuk jemi te uritur. Fushatat modeste nuk lene shenjen e tyre dhe ne fund te perballen me marketingun e eger qe po perhapet ne kanalet e YouTube te shume te rinjve, mbeten disa projekte pilot.
Ne lidhje me nevojen per te nderhyre shpejt, “Shoqata Amerikane e Zemres” ne perfundim te nje studimi gjitheperfshires mbi rreziqet e tejkalimit te sheqernave rekomandon: “Mos u jepni femijeve nen dy vjeç ushqime me sheqer brenda, dhe per adoleshentet jo me shume se nje pije me sheqer ne jave”.