Ndotja e ujit, mbeturinat e hedhura ilegalisht – krimet kundër mjedisit na kushtojnë miliarda euro, por ato janë të vështira të gjurmohen dhe të ndiqen penalisht siç duhet. Një raport i fundit nga Byroja Evropiane e Mjedisit tregon përmasën e këtij problemi.
EurActiv ka intervistuar Francesca Carlsson, një nga autorët e raportit “Krimi dhe Ndëshkimi” për sfidat në luftimin e krimit mjedisor.
Carlsson është një zyrtar ligjor në Byrosën e Mjedisit Evropian që punon në rishikimin e zbatimit të mjedisit dhe çështje më të gjera horizontale ligjore, siç janë të drejtat e pjesëmarrjes dhe qasja në drejtësi.
Çfarë konsiderohet si një krim mjedisor dhe kush i kryen ato?
Ne po flasim për një gamë shumë të gjerë të gjërave: Së pari, ekziston një krim i organizuar që dëmton mjedisin, Kjo mund të jetë trafikimi i kafshëve të egra, hedhja e mbeturinave ose pastrimi i parave nën sistemin evropian të tregtimit të emetimeve. Atëherë ekzistojnë krime relativisht më të vogla për sa i përket përfitimit ekonomik, si gjuetia e paligjshme, por që mund të jetë sistematike.
Aktet e tjera nuk konsiderohen si krim, përveç nëse ato prekin një vend të mbrojtur, nxjerrjen e paligjshme të ujit për shembull, siç e shohim shpesh në Spanjë.
Kjo natyrisht mund të shkaktojë pasoja të mëdha mjedisore edhe kur ndodh në një zonë jo të mbrojtur, veçanërisht në kohën e thatësirës. Dhe bizneset që operojnë pa leje të vlefshme gjithashtu mund të kryejnë krime mjedisore.
Në raportin tuaj, ju llogaritni koston e këtyre krimeve të jenë 258 miliardë dollarë në vit në nivel global. Cfare do te thote ajo?
Ky vlerësim është sasia e fitimeve të paligjshme që gjenerojnë krimet mjedisore dhe u bënë nga Interpol dhe UNEP në vitin 2016. Në këtë kuptim, shtetet po bëjnë humbje indirekte financiare, para që ata ndryshe mund të kishin fituar dhe humbur për kriminelët, për shembull, për shkak të paligjshëm peshkimi. Llogaritja gjithashtu përfshin ndikime indirekte në mjedis, megjithatë, si dhe kostot për shoqërinë ose sistemet tona të kujdesit shëndetësor.
Komisioni Evropian aktualisht është duke kontrolluar një gjendje të mirë në Direktivën e tij për Krimin Mjedisor. Ku janë boshlleqet e saj?
Fokusi i këtij vlerësimi qëndron kryesisht në jetën e egër dhe krimin e mbeturinave. Ne mendojmë se Komisioni duhet të marrë një vështrim më të gjerë se cili është krimi mjedisor. Udhëzimi për vlerësimin e Direktivës nuk përmbante prodhimin dhe kontrabandën e kimikateve të paligjshme, vetëm për të përmendur një shembull. Një problem tjetër është se disa nocione të drejtimit janë mjaft të paqarta. Për shembull, thotë se sanksionet për dëmtimin e mjedisit duhet të jenë efektive, proporcionale dhe dekurajuese. Kjo i lë shumë hapësirë interpretimit secilit gjyqtar.
Gjithashtu përkufizimi i “sjelljes së paligjshme” mbetet i paqartë. Shtetet anëtare e interpretojnë këtë krejt ndryshe. Disa penalizojnë akte të caktuara që të tjerët i klasifikojnë si sjellje të pahijshme administrative për të cilat thjesht vendosin gjobë. Kjo në thelb do të thotë se ne nuk zbatojmë të njëjtin nivel ndëshkimi dhe për këtë arsye mbrojtja e mjedisit në të gjithë BE.
A do të thotë kjo që sistemet tona gjyqësore nuk mund të ndjekin siç duhet krimet mjedisore?
Do të thotë që shtetet anëtare kanë nevojë për shumë më tepër udhëzime se si t’i trajtojnë këto raste. Ne nuk e dimë se çfarë gjyqtarët e gjërë përdorin ligjet kombëtare që supozohet të zbatojnë direktivën e krimit mjedisor.
Po në lidhje me zbulimin e krimeve kundër mjedisit?
Zbulimi i krimit mjedisor është gjithashtu një problem. Disa shtete anëtare kanë organe të specializuara përmbarimi që janë më të vetëdijshëm për llojet e sjelljeve kriminale. Hollanda është një shembull i mirë se si të përmirësohet zbulimi i krimeve mjedisore. Ajo koordinon dhe ndan informacione midis autoriteteve lokale, autoriteteve portuale, doganave dhe policisë.
Kjo krijon një rrjet mjaft efektiv sepse policia lokale shpesh nuk është e vetëdijshme për këtë çështje ose nuk ka burime të përshtatshme për të hetuar krimin e organizuar mjedisor.
Një nga skandalet më të spikatur mjedisor të viteve të fundit ishte “Dieselgate” në Gjermani. Farë mund të mësojmë nga kjo?
Unë mendoj se kemi mësuar se si rregullatorët, në një farë mënyre, mund të jenë bashkëpunëtorë në krimet mjedisore. Shumë prej tyre mund të parandalohen nëse zbatimi i duhur i ligjeve mjedisore dhe nëse kontrollohen gjithashtu rregullatorët. Një aspekt tjetër është që kompanitë duhet të jenë përgjegjës penalisht, jo vetëm zyrtarët e lartë të tyre. Kjo është e mundur në SH.B.A., ku Volkswagen duhej të paguante gjoba të larta, por jo gjithandej BE-së.
Mbrojtja e mjedisit dhe biznesi i qëndrueshëm janë bërë fjalë të reja. A e shihni një trend midis kompanive në atë drejtim?
Po, ka padyshim ndërgjegjësim më të madh për nevojën për ta bërë këtë. Por sigurisht, kjo varet nga kompania. Disa mund ta përdorin atë si një mjet për reklamim pa marrë masa të vërteta. Por disa ndërmarrje e marrin mjaft seriozisht përgjegjësinë e tyre sociale dhe kujdesin e duhur.
BE gjithashtu ka shqyrtuar këtë çështje: Ka diskutime për një direktivë të re mbi kujdesin e duhur për kompanitë që do të kishin një funksion më parandalues. Kjo shqetësim ka shumë më tepër sesa thjesht krime mjedisore – por me të vërtetë mund të përmirësojë transparencën në biznes.
(Euractiv)