Një shkencëtar që përshtati veterinarinë e tij nga analiza për salmonin, në testime të koronavirusit te njerëzit po vlerësohet si heroi që ndihmoi Ishujt Faroe të mos kenë vdekje nga pandemia.
Akqipelagu në veri të Atlantikut ka aktualisht vetëm një person të shtruar në spital me koronavirusin Covid-19 dhe është një nga katërt vendet e Evropës që nuk ka vdekje nga sëmundja, bashkë me Gjeorginë, Maltën e Liehtenstein.
Sot kryeminsitrii vendit Bárður á Steig Nielsen, tha se më 20 prill do të hapen kopshtet e shkollat fillore, si dhe do të rinisin aktivitetet sportive pa spektatorë.
Suksesi i ishujve Faroe në vend i dedikohet shkencëtarit veteriner Debes Christiansen, kreu i laboratorit të semundjeve te kafshëve e peshqve në kryeqytetin Tórshavn.
Christiansen kishte paralajmëruar territorin autonom të mbretërisë së Danimarkës që në janar për nevojën e përgatitjes dhe ardhjen e mundshme të sëmundjes nga Kina.
Laboratori i tij ku testohen infeksionet e salmonit, u përshtat me pajisje të tjera për testimin e njerëzve.
Ishujt Faroe bëjnë testime masive virale të salmonit që prej virusi anemie që i ra peshkut në 2001 e cila dëmtoi rëndë popullatën. 90% e eksporteve të arqipelagut janë peshk, ndërsa gjysma e kësaj është vetëm salmon.
Sipas shifrave të fundit 10% e popullatës prej 61,000 njerëzish janë testur për koronavirus dhe doktorët kanë vënë në karantinë të gjithë ata që kanë kanë pasur kontakte me 184 të infektuarit që kanë rezultuar në total.
Ishujt Faroe kanë arritur të testojnë gati 10% të popullsisë së saj për koronavirus ku 183 persona kane rezultuar pozitiv dhe askush nuk ka vdekur nga sëmundja deri më tani. Strategjia e saj për virusin u ndihmua pa dyshim nga vendndodhja e saj e largët, por arsyeja kryesore për reagimin e shpejtë është befasues: salmoni.
Pesëdhjetë e tetë përqind e atyre rasteve totale janë shëruar nga virusi dhe vetëm një person ka nevojë për t’u shtruar në spital. Qeveria tani po shqyrton një heqje “të kujdesshme dhe të pjesshme” të bllokimit të saj pas pushimit të Pashkëve.
Në fillim të viteve 2000, industria fitimprurëse e peshkut Faroese – e cila përbën 90% të eksporteve totale të arkipelagut – u godit rëndë nga një sëmundje virale e cila shkakton anemi në salmon.
Virusi infektiv i anemisë së salmonit (ISAV) është i lidhur me grupin e gripit të viruseve dhe shpesh është fatale për salmonin e Atlantikut, i cili çmohet nga peshkatarët. Nuk ka kurë kur infektohen rezervat e peshkut. Kjo është arsyeja pse qeveria e arkipelagut vendosi të investojë në pajisje të përparuara të testimit dhe të krijojë një laborator të dedikuar për të siguruar shëndetin e peshqëve dhe për të mbajtur ekonominë stabël. Tani ishte thjesht çështje e adaptimit të tij për testet njerëzore.
Ish Ministrja e Financave, Kristina Háfoss i shpjegoi EURACTIV sesi një vendim u mor herët nga autoritetet shëndetësore për ndërtimin e kapaciteteve dhe si u ngrit dhe funksiononte laboratori deri në fund të shkurtit.
“Nëse testet duhej të dërgoheshin në Danimarkë për analizë, do të duheshin ditë përpara se rezultatet të ishin gati. Kjo nuk do të bëjë të mundur ndjekjen e strategjisë aktuale”, tha Háfoss. Nuk është hera e parë që testimi i peshkut ka rezultuar i dobishëm gjatë frikësimeve shëndetësore. Në vitin 2009, gripi i derrit ose virusi H1N1 që dol në ishujt Faroe dhe kjo përvojë gjithashtu ndihmoi laboratorët të përgatiteshin për detyrën që aktualisht është në dispozicion. Háfoss theksoi se një përfitim i shtuar i përdorimit të pajisjeve të destinuara për trajtimin e sëmundjeve të peshkut “jep më shumë fleksibilitet në aspektin e furnizuesve sesa shumica e spitaleve dhe laboratorëve, të cilat duhet ta bëjnë më të lehtë rikthimin nëse ato mbarojnë nga kutitë e provës dhe furnizimet e tjera”.
Ishujt Faroe është pjesë e Mbretërisë së Danimarkës, së bashku me Greenlandwn, por është një vend vetë-qeverisës. Sipas Háfoss, vendi i saj ka më shumë mjekë, shtretër dhe ventilatorë për person sesa partneri i saj skandinav.
Përtej trajtimit
Përpjekjet në Faroe nuk janë të përqendruara vetëm në trajtimin e virusit, megjithëse mjekët më të mirët të arkipelagut janë vendosur të bashkohen në garë për të gjetur një vaksinë të zbatueshme. Kristina Háfoss shpjegoi sesi testimi i gjerë do të thotë që profesionistët e shëndetit kanë mësuar shumë rreth patogjenit tashmë.
Shkencëtarët në qendrën kërkimore të iNOVA – me qendër në kryeqytetin e vendit, Tórshavn – janë të gatshëm të fillojnë punën për evidnetimin e gjenomit të koronavirusit, sapo të sigurohen fondet.
Drejtori i Përgjithshëm i qendrës, Janus Vang, tha se “Studiuesit Faroes mund të krijojnë një strategji kërkimore, e cila bazohet tërësisht në rrethanat lokale, dhe ne tani kemi lehtësirat për të analizuar të dhënat tona”
Ai shtoi se “sasia e konsiderueshme e të dhënave të hulumtimit në formën e një numri rekord të testeve të koronës për të ndjekur me saktësi përhapjen e infeksionit” mund të ndihmojë në hartimin e përbërjes gjenetike të koronavirusit, i cili do të jetë një hap thelbësor në gjetjen e një vaksinë.
Një fondacion shkencor danez u ka thënë autoriteteve Faroese se ata kanë të drejtë të aplikojnë për 50 milion koronë (6.6 milion €) në fondet e kërkimit. Ishujt – edhe pse jo një anëtar i BE – gjithashtu mund të jenë në gjendje të marrin para nga Brukseli.
“Ne jemi pjesë e programit Horizon 2020. Studiuesit nga Ishujt Faroe bashkëpunojnë me studiues të vendeve të tjera europiane në disa projekte, dhe shpresojmë se do të ketë gjithashtu fonde dhe bashkëpunim për hulumtimin Covid-19, “tha Háfoss për EURACTIV.
Komisioni Europian njoftoi në mars qindra miliona euro në fonde për programet e kërkimit të vaksinave, përfshirë 80 milion euro për një kompani gjermane që Presidenti amerikan Donald Trump u përpoq t’i lidhë me një marrëveshje ekskluzive të vaksinave.
Ishujt Faroe nuk janë i vetmi vend i largët i Atlantikut në veri që bën përparime të mëdha në luftën kundër viruseve: Islanda gjithashtu ka hyrë në një provë të gjerë testimi – 25,000 njerëz të testuar nga një popullsi prej 360,000 vetash – dhe po korr përfitimet.
Islanda, ndryshe nga shumë vende të tjera, ka testuar njerëzit pavarësisht nëse ata shfaqin simptoma dhe se mosdiskriminimi ka dhënë më shumë gjetje në lidhje me sjelljen e virusit. Kreu i kompanisë private përgjegjëse për testimin, Dr Kári Stefánsson, tha që rezultatet e mbledhura deri më tani zbulojnë se 50% e pacientëve që dalin pozitivë për koronavirus tha që ata nuk kishin asnjë simptomë të lidhur me të.
“Çfarë do të thotë në mendjen time, është se sepse ne po kontrollojmë popullatën e përgjithshme, ne po kapim njerëz herët në infeksion, para se të fillojnë të shfaqin simptoma”, tha Stefánsson, duke shtuar se rezultatet gjithashtu do të japin pasqyrë se si virusi krijon mutacion.
Autoritetet shëndetësore vlerësojnë se 50,000 Islandezë – 13% e popullsisë – mund të testohen para se pandemia të ketë kaluar kursin e saj. Stefánsson gjithashtu mohoi sugjerimet se Islanda ishte në gjendje të trajtonte virusin në mënyrë efektive thjesht për shkak të popullsisë së tij relativisht të vogël.
“Nuk ka të bëjë asgjë me madhësinë e popullatës, kjo ka të bëjë me sa i përgatitur ishte”, këmbënguli ai. Profesori mjekësor gjithashtu tha që “koleksioni i mrekullueshëm i talentit” në shumë vende të zhvilluara mund të kishte industrializuar procesin e testimit në mënyrën sesi Islanda dhe Ishujt Faroe kanë, por “silleshin sikur asgjë nuk po ndodhte”.