Nga Evropa Lindore në Azinë Qendrore, përgjigja ndaj koronavirusit po prek të gjitha fazat e zinxhirit të furnizimit, sipas Andriy Yarmak ekonomist në Organizatën e Ushqimit dhe Bujqësisëtë (FAO) të KB.
“Fruitnet” foli me Andriy Yarmak, ekonomist në Organizatën e Ushqimit dhe Bujqësisë të KB dhe një specialist në sektorin e produkteve në Evropën Lindore, Kaukazin dhe Azinë Qendrore, për ndikimin e pandemisë koronavirus.
Cili ka qene efekti i menjëhershëm i shpërthimit të koronavirusit për fermerët dhe konsumatorët në Evropën Lindore, Kaukazin dhe Azinë Qendrore?
Andriy Yarmak: Situata është shumë e ndryshme për secilin vend. Qeveritë e të gjitha kombeve po reagojnë në mënyrë kaotike, duke dëmtuar shpesh konsumatorët e tyre dhe fermerët pavarësisht qëllimit të tyre për të ndihmuar. Një shembull i mirë i kësaj është mbyllja e tregjeve të hapura dhe tregtia e rrugëve në shumicën e vendeve në Evropën Lindore, Kaukazin dhe Azinë Qendrore. Fatkeqësisht, vendimmarrësit nuk dukej të kuptojnë se në disa prej këtyre vendeve supermarketet përbëjnë më pak se 5 përqind të shitjeve të frutave dhe perimeve të freskëta. Kështu që fermerët kanë humbur tregun e tyre dhe konsumatorët nuk mund të blejnë prodhime të freskëta. Vendimi gjithashtu ka çuar në turma shumë më të mëdha në dyqanet me pakicë sesa nëse këto tregje do të kishin qëndruar të hapura.
Si ka ndikuar disponueshmëria dhe çmimet?
AY: Një problem i zakonshëm që po shohim është mbyllja e kufijve, ndonjëherë edhe për kamionët, gjë që ka bërë që çmimi i disa produkteve të rritet, ndërsa çmimi i të tjerëve është shembur. Ne po shohim një rritje të madhe të kërkesës për artikuj që ruajnë relativisht mirë, siç janë patatet, qepët, mollët dhe agrumet. Nga ana tjetër, mallrat me shumë humbje, veçanërisht ato që shiten me çmime më të larta, papritmas nuk po blihen. Njerëzit janë duke u përpjekur të kufizojnë vizitat e tyre në supermarkete dhe po mbajnë bagazhet e tyre me lloje të tjera të gjërave.
Kuptohet, duke pasur parasysh situatën, ne po shohim gjithashtu një rritje të mprehtë të kërkesës për artikuj që njerëzit i perceptojnë si të shëndetshëm, përfshirë limon, hudhër dhe xhenxhefil. Prandaj çmimi i produkteve të tilla është rritur ndjeshëm.
Si ka ndikuar rënia e fundit ekonomike në fuqinë blerëse të konsumatorit dhe kërkesën për prodhime të freskëta?
AY: Fuqia blerëse e konsumatorëve është një faktor i rëndësishëm. Në këto vende, shumë njerëz kanë humbur punën e tyre për shkak të kërkesave për karantinë dhe ngadalësimit ekonomik. Këta njerëz nuk kanë kursime të konsiderueshme, ndërsa monedhat kanë humbur vlerën dhe produktet e importuara janë bërë shumë të shtrenjta. Krejt kjo ka rritur në mënyrë të konsiderueshme kërkesën për prodhime të freskëta, pasi shumë fruta, manaferrat, arrat dhe madje edhe perimet konsiderohen si artikuj konsumi jo-thelbësor.
Çmimet e ulëta të naftës janë një problem shtesë për vendet eksportuese, të cilat eksportojnë vëllime të mëdha të prodhimeve në ekonomitë e pasura me naftë. Fuqia blerëse e vendeve prodhuese të naftës dhe gazit është ulur ndjeshëm dhe ato po importojnë më pak. Kjo ka bërë që, për shembull, çmimet e mollëve në Moldavi të shemben në një kohë kur ato normalisht rriten, pasi blerësit rusë nuk marrin pjesë në kontratat e tyre.
Po logjistika? A duhet që kompanitë të merren me kosto shtesë?
AY: Logjistika është bërë shumë më e shtrenjtë. Për shembull, eksportuesit gjeorgjianë të lajthive duhet të paguajnë pothuajse dy herë më shumë për të marrë produktin e tyre në BE. Sidoqoftë, edhe me këto kosto më të larta, shumë pak kompani transporti po ofrojnë shërbimet e tyre, pasi ato duhet të kalojnë shumë kufij dhe situata dhe rregulloret po ndryshojnë pothuajse çdo ditë. Shumë pikë kalimi kufitar janë mbyllur plotësisht.
Vende si Ukraina, e cila prodhon mjaft për konsum lokal dhe nuk mbështetet shumë në importe ose eksporte, janë në pozitën më të mirë. Shtë një situatë shumë më e vështirë për Moldavinë dhe Uzbekistanin të varur nga eksporti, të cilat gjithashtu duhet të importojnë sasi të konsiderueshme të perimeve dhe produkteve të tjera.
A janë mungesat e punës një çështje siç janë në pjesët e tjera të Evropës, ku po rriten frika se prodhimet do të lihen të kalben në fermat?
AY: Prishja e produkteve dhe mbetjet ushqimore janë rritur për shkak të ndërprerjeve në zinxhirët e vlerës. Nëse situata mbetet e njëjtë, shumë produkte të freskëta do të harxhohen. Rritja e grumbullimit të depozitave në shtëpi gjithashtu çon në prishje, edhe për sendet e deponueshme.
Fermat në Ukrainë po përballen me çështje për të arritur punën në fusha për shkak të kufizimeve në transportin publik dhe kufijve të numrit të njerëzve të lejuar në një makinë apo autobus. Kjo po rrit kostot. Sidoqoftë, në Evropën Lindore dhe Azinë Qendrore, nuk do të ketë mungesë të mbledhësve, pasi shumë prej tyre tashmë janë kthyer në shtëpi nga Polonia, Italia dhe vendet e tjera. Për më tepër, shumë njerëz kanë humbur vendet e punës në sektorë të tjerë dhe mund të jenë të disponueshëm për të fituar para duke punuar në ferma.
http://www.fruitnet.com/eurofruit/article/181374/covid-19-impact-wide-and-varied